Cloudoptimalisatie: van Server Huggers naar Waarde Wegers

Toen ik begin vorig jaar een college over cloudoptimalisatie op Nyenrode Business Universiteit mocht geven, was ik op zoek naar een kapstok; een structuur om de reis die organisaties voor de optimale inzet van ‘de cloud’ maken te duiden. Ik kwam uit bij de beroemde hype cycle van Gartner en splitste deze op in drie generatieconflicten. Het lont werd een decennium geleden bij het biervat aangestoken…

"Het is een bekend fenomeen dat mensen tijdens de introductie van nieuwe technologie de voordelen overschatten, omdat ze nog geen ervaring hebben met de nieuwe technologie en het gewicht van de huidige inrichting, procedures en kennis onderschatten.”

Generatie I: Server Huggers versus Cloud Evangelisten

Ongeveer 12 jaar geleden, tijdens de wekelijkse vrijdagmiddagborrel bij Solvinity, sloeg het debat tussen onze Linux- en Windows-engineers ineens om in een discussie tussen voor- en tegenstanders van de public cloud. De discussie werd ‘OS-agnostisch’, zouden we vandaag zeggen. Tijdens de borrel hield je je standpunt net zo goed vast als je bierglas, maar onderweg naar huis dacht je toch over de argumenten van de ander na.

Een collega stelde toen dat websites prima in de datacenters van Amazon kunnen draaien, met als voordeel dat de klant alleen voor het gebruik van de IT-services hoefde te betalen en niet langer in eigen hardware hoefde te investeren. ‘Opex in plaats van Capex’ als drijfveer voor de overstap naar de public cloud. In de praktijk zagen wij een beperkt aantal klanten de stap wagen.

‘Cloudwatervrees’ werd hiervoor de gevleugelde term. Tot schrik van de evangelisten die je er bij elke introductie van nieuwe technologie gratis bijkrijgt, inclusief de cloud-profetie over een sterke reductie van de totale IT-kosten. Meestal ‘onderbouwd’ aan de hand van Amerikaanse super startups, waarvan een aantal (o.a. DropBox en Snap) inmiddels besloten hebben de public cloud te verlaten. ‘Unclouding’ of ‘cloud repatriëring’ komt tegenwoordig ook voor.

Als solution architect bij een managed hosting bedrijf koos ik partij voor de Server Huggers. Dat vond vooral zijn oorsprong in de waarde die we bij Solvinity hechten aan security en privacy en de twijfel die ontstond over de toegang van de Amerikaanse overheid tot de data van onze klanten.

En zoals bij bijna elke nieuwe technologie is er dan een hybride variant als tijdelijke oplossing: de hybrid cloud. Sommige collega’s gingen in die tijd zelfs een Toyota Prius rijden. De public cloud leveranciers legden de digitale loopplank uit. De knuffelaars en evangelisten begonnen samen hun geheel ontzorgde cloudcruise. We gingen ‘workloads’ onderscheiden en gevoelige data classificeren om zo optimaal gebruik te maken van de sterke punten van cloudcomputing: de snelle beschikbaarheid en schaalbaarheid.

De kosten? Die namen helaas niet af, maar toe. Het is een bekend fenomeen dat mensen tijdens de introductie van nieuwe technologie de voordelen overschatten, omdat ze nog geen ervaring hebben met de nieuwe technologie en het gewicht van de huidige inrichting, procedures en kennis onderschatten. De cloud bleek niet alleen nieuwe technologie of ‘just another datacenter’, maar een geheel nieuwe manier van werken. Het optimaal inzetten van deze technologie vraagt dan ook een afweging van de impact op de betrokken processen en medewerkers.

"Iedereen wilde wendbaar zijn en dacht de werkwijze van een Japanse fabriek, Netflix of Spotify te kunnen ‘mappen’ op de eigen organisatie. Dat bleek nog best een pittige opgave."

Generatie II: Wendbare Wendy’s versus Control Freaks

De Cloud Evangelisten kregen gelijk: de cloud bleek geen ‘hype’, maar een ‘game-changer’. De mensheid blijkt ontzorgd te willen worden door een portfolio van ‘pay-for-use’ abonnementen. Dat biedt meer flexibiliteit en ook meer tijd om bezig te zijn met de echt belangrijke zaken: je (core)business.

Software bouwers zagen wel brood in dit nieuwe leveringsmodel en noemden het SaaS, software-as-a-service. Inmiddels gaat iedereen voor een ‘SaaS first’-strategie. Wil je je nog echt onderscheiden, dan moet je zelf software (laten) ontwikkelen of gaan knutselen op een low/no-code platform.

Het aantal IaaS-, PaaS- en SaaS-diensten explodeerde. Ook de werkwijze veranderde in die tijd. Het vanuit de software community opgestelde Agile Manifesto leidde tot nieuwe werkmethoden. De ‘Wendbare Wendy’s’ drongen in hun lean outfit en ondersteund door guru’s met rituelen onze kantoorpanden binnen. Iedereen wilde wendbaar zijn en dacht de werkwijze van een Japanse fabriek, Netflix of Spotify te kunnen ‘mappen’ op de eigen organisatie. Dat bleek nog best een pittige opgave. We ontdekten dat het voeren van religieuze oorlogen bij een kletterende waterval niet zo zinvol is. Het is verstandiger op het goede moment de juiste stroming te kiezen.

Inmiddels werd er in ons wereldje gesproken over het verschil tussen het verzorgen van huisdieren (‘pets’) versus vee (‘cattle’). Bij een collega die nog een GUI durfde te gebruiken om een server te configureren zouden de handen worden afgehakt. Virtueel uiteraard. Servers werden via tools als Puppet en Ansible geconfigureerd en de parameters werden netjes uit een key-value database gehaald.

Goedkoper? Nee, dat niet. Tijdens de industriële revolutie (1865) ontdekte de Engelse econoom Jevons dat het efficiënter gebruik van steenkool leidde tot een toename in plaats van de verwachte afname van de steenkoolconsumptie. Bij het gebruik van cloudtechnologie zien we deze Jevons-paradox ook terug. De toegang tot cloud services is zó laagdrempelig, dat dit niet leidt tot de beoogde kostenverlaging maar tot een kostenverhoging. Dit wordt versterkt in situaties waar cloudtechnologie wordt ingezet naast het handhaven van bestaande ‘traditionele’ systemen, wanneer er bijvoorbeeld geen capaciteit beschikbaar is om deze uit te faseren of te migreren.

En zo kon het gebeuren dat na een consolidatie- en rationalisatieslag, de IT-uitgaven ineens toch weer toenamen. De Wendbare Wendy’s kregen te maken krijgen met de ‘Control Freaks’. Een interessant spanningsveld. Ineens ging het over het instellen van quota en budgetten, rolgebaseerde toegang en moest het vee ‘getagged’ worden om de boel weer een beetje onder controle te krijgen.

"Het is onrustig in de wereld en in Nederland. Digitale technologie wordt gezien als vierde macht en lijkt de afstand tussen mensen groter in plaats van kleiner te maken."

Generatie III: Henna Henny’s versus Waarde Wegers

Mijn vrouw gebruikt natuurlijke henna om haar grijze haren te verbloemen. De speklap en karbonade zijn van het menu verdwenen en ik overweeg een elektrische auto te gaan leasen. In aanbestedingen gaat het over klimaatdoelstellingen en de CO2-footprint. Het is onrustig in de wereld en in Nederland. Digitale technologie wordt gezien als vierde macht en lijkt de afstand tussen mensen groter in plaats van kleiner te maken.

In IT-land beseffen we dat de global (public) cloud haar keerzijde heeft en clouddiensten, net als de gasvoorziening, een politiek pressiemiddel kunnen worden. We hebben het nu over een ‘decentrale cloud’ en de privacy act blijkt nog steeds een issue. Ondertussen gaan de ontwikkelingen op het vlak van AI-algoritmes en Biotech razendsnel. Facebook heeft haar slechte imago voorzien van de Meta-sluier en voor we het weten, bevinden we ons ergens op de steile helling van de Web 3.0 hype. De eerste profeten roeren zich alweer.

Zonder oordeel. Want we moeten meebewegen. Onderzoeken of er relevante ontwikkelingen zijn die onze waardeketen efficiënter en effectiever maken en ons tegelijk inzetten voor een beter klimaat voor onze kleinkinderen. Waakzaam blijven voor het gebruik van onze gegevens door ‘gratis’ diensten en de te grote macht van dienstverleners die ons inmiddels beter begrijpen dan wij onszelf kennen. Maar bijvoorbeeld ook blockchaintechnologie en moderne programmeertalen inzetten die rekening houden met het energieverbruik.

De inzet van clouddiensten, die we inmiddels ‘cloud native’ diensten noemen door het gebruik van serverless en containers, wordt steeds fijnmaziger en beter af te stemmen op de waarde in de keten. Inmiddels hebben we het niet meer sec over ‘DevOps’ maar over ‘BizDevSecFinOps’, wat vooral zegt dat we met elkaar moeten samenwerken om cloud technologie zo optimaal mogelijk in te zetten.

"Hoe duidelijker het verband tussen de inzet van (cloud)technologie en de waardepropositie van de organisatie, hoe beter er geoptimaliseerd kan worden."

Cloudoptimalisatie vraagt om een integrale benadering

Optimaliseren betekent iets zo gunstig mogelijk maken door de best passende oplossing in te zetten. Dat gaat verder dan het opvolgen van adviezen van digital advisors op basis van een public cloud dashboard. ‘Best passend’ betekent vooral rekening houden met de maatschappelijke, business, control (security & compliance) en IT-context. Zo hebben we er niets aan om capaciteit af te schalen, als we weten dat marketing morgen een nieuwe campagne lanceert. Of een SaaS-dienst af te nemen, zonder vooraf te verifiëren hoe deze integreert met je IAM (Identity & Access Management) voorziening.

Cloudoptimalisatie vraagt om een integrale benadering. Hoe duidelijker het verband tussen de inzet van (cloud)technologie en de waardepropositie van de organisatie, hoe beter er geoptimaliseerd kan worden.